ضمن تبریک فرا رسیدن ماه رمضان به خوانندگان محترم مسلمان، این پست به ترجمه ی خلاصه ی تعدادی از پژوهش های صورت گرفته درباره ی روزه داری می پردازد. لازم به ذکر است که هیچ یک از پژوهش های انجام شده، روزه داری را به طور کامل عملی مفید یا مضر برای سلامتی معرفی نکرده اند اما غیر قابل انکار است که اثرات منفی روزه داری می توانند مهار شوند.

برای خواندن به ادامه مطلب مراجعه کنید

 عموما باور بر این است که روزه داری متناوب موجب از دست دادن  وزن و کاهش جذب انرژی می شود. اما بر اساس فرهنگ ها و سنت های متنوع، پژوهش های فراوانی وجود دارد که کاهش جرم عمده ای را نشان نمی دهند. طی پژوهشی در امارات، که در نشریه ی همتراز خوانی Diabetes, methabolic syndrome and obesity منتشر شده است، نشان داده شد که مصرف انرژی در روز کاهش نمی یابد در حالی که جذب چربی افزایش می یابد. در هر حال به طور کلی از دست دادن جرم بدن نسبتا کم است. این کاهش جرم می تواند به دلیل کاهش ذخایر گلیکوژن و از دست دادن مقدار اندکی از بافت ها باشد. جدولی که در این لینک مشاهده می کنید نشان دهنده ی تغییرات اندک وزن بدن در نمونه هاست.

 تحقیقات دیگری نشان می دهند روزه داری می تواند احتمال حملات قلبی را کاهش دهد. پژوهش انجام شده توسط دانشکده ی علوم پزشکی دانشگاه مشهد، بر روی 26 مرد سالم، که 13 تن از آنان فعالیت بدنی داشتند و 13 نفر دیگر فعالیت قابل توجهی نداشتند، به طور آشکاری افزایش کلسترول HDL، و در عین حال کاهش کل کلسترول (TC)، کاهش کلسترول LDL، کاهش هماتوکریت، کاهش گلبول قرمز و کاهش نسبت TC به HDL و LDL به HDL را در هر دو گروه نشان داد. بدیهی است این تغییرات خطر حمله ی قلبی را به شکل قابل توجهی کاهش می دهند.

 اثر روزه داری رمضان بر نوروهورمون های استرس زا در زنان مبتلا به سندروم تخمدان پلی کیستی (PCOS)، طی پژوهش انجام شده توسط دانشکده ی علوم پزشکی دانشگاه تهران و منتشر شده در نشریه ی برنامه ریزی خانواده و سلامت تناسلی (Jornal of family planning & reproductive health) آزمایش شده است.

 این مطالعه یک آزمایش بالینی است که طی جولای 2011 (مطابق با ماه رمضان) در پژوهشکده ی رویان تهران انجام شد. گروهی متشکل از 40 زن در محدوده ی سنی 20 تا 40 سال و دارای نمونه هایی شناخته شده از PCOS که فاقد بیماری دیگری بودند، در مطالعه شرکت داشتند. آن ها به دو گروه تقسیم شدند: 1- گروه آزمایشی متشکل از 20 نفر که در روزه داری شرکت کردند. 2- گروه شاهد متشکل از 20 نفر که در روزه داری شرکت نکردند. برای سنجش سطح نوروهورمون ها، سطح متغیر هایی که در ادامه می آیند، قبل و بعد از ماه رمضان اندازه گیری شدند: کورتیزول، آدرنالین، نورآدرنالین، بتا اندورفین (β-end)، انسولین و به علاوه هورمون های جنسی شامل FSH، LH و تستوسترون.

 پس از ماه رمضان، سطح کورتیزول و نوروهورمون های خون، در مقایسه با گروه شاهد، به طور عمده پایین تر از سطح ابتدایی در آغاز رمضان بود. بنابراین مطالعات آشکار کردند که روزه داری اضطراب را در زنان مبتلا به PCOS کاهش می دهد.


 از متغیر های متنوعی برای تخمین وضعیت از دست دادن آب استفاده شده است. در 12 مسلمان با 12 تا 14 ساعت روزه داری، افزایش عمده ای در هماتوکریت (11%+)، آلبومین (4%+) و کراتین (12%+) خون رخ داد. یافته های مشابهی در 15 مسلمان تونسی روزه دار مشاهده شد که به طور متوسط 23 درصد اوره ی خون آن ها افزایش یافت. اما مشخص نشده است که آیا طی رمضان، از دست دادن آب مزمن است یا نه (یعنی آیا کاهش آب محدود به زمان خاصی از شبانه روز است یا کل ماه را در بر می گیرد).

 تا کنون به این کاهش سطح آب اثرات منفی نسبت داده نشده است. آزمایش ها نیز نشان می دهند روزه داری اثری بر کلیه ندارد. در تحقیق منتشر شده در نشریه ی بیماری های کلیوی عربستان، مطالعه روی 31 مرد مبتلا به بیماری مزمن کلیوی (CKD) در سال 2005، نشان دهنده امنیت روزه داری برای بیماران CKD است.

 مطالعه ی منتشر شده در نشریه Nutrition research، نشان می دهد روزه داری امید به زندگی را افزایش داده و التهاب و ابتلا به سرطان را کاهش می دهد. در این مطالعه 50 نفر شامل 21 مرد و 29 زن روزه دار یک هفته قبل از رمضان، انتهای رمضان و 1 ماه پس از رمضان مورد مطالعه قرار گرفتند و سطح سیتوکین های پیش التهابی (اینترلوکین IL-1ß، IL-6 و فاکتور نکروز تومور α) و سلول های ایمنی (کل گلبول های سفید) اندازه گیری شدند. سیتوکینین های مذکور، فشار خون سیستولی و دیاستولی و نیز درصد چربی به طور چشمگیری کاهش یافتند.

 مطابق مقاله ای که سال 2003 در European journal of clinical nutrition منتشر شده است، به طور خلاصه، بخش اعظم مطالعات انجام شده، تغییرات متابولیکی عمده ای را ثبت کرده اند اما مشکلات اندکی را گزارش کرده اند. کاهش پذیرش دارویی جنبه ی اصلی جنبه های منفی روزه می باشد. افزایش بد خلقی و شیوع سردرد، همراه با کمبود خواب و کسالت رایج (اما قابل کنترل) است. از دست دادن جرم بدن شایع است اما جهانی نیست. اثرات زیانبار مستقیمی نیز به این سطح از فقدان آب نسبت داده نشده است.

 * بازبینی و اصلاح در 2 تیر.